آموزش, کلاس سخنوری
مهارت ارائه کلاسی برای دانشجویان و دانش‌آموزان (نحوه ارائه کنفرانس کلاسی)
ارائه کنفرانس کلاسی یکی از روش‌هایی است که اساتید دانشگاه و معلمان مدرسه برای افزایش تعامل دانشجویان و دانش‌آموزان با مطالب درسی و تقویت فن بیان به کار می‌برند. اما این تکلیف، اغلب به‌جای آنکه کارکرد مثبت داشته باشد، موجب اضطراب دانش‌آموزان و دانشجویان می‌شود.
در این نوشته تلاش می‌کنیم به همه علاقه‌مندان به یادگیری مهارت ارائه کلاسی کمک کنیم تا ارائه و کنفرانس کلاسی را به بهترین شکل ممکن انجام دهند و بر موانع موجود مانند ترس و اضطراب و… غلبه کنند.
اهمیت یادگیری مهارت ارائه کنفرانس
آنچه که باید در ابتدای کار بدانیم این است که ارائه کلاسی، چیزی فراتر از یک تکلیف دانشگاهی یا مدرسه‌ای است. این کار درواقع فرصتی برای تقویت مهارت‌های مهمی است که در آینده شغلی و زندگی شخصی‌مان به کار می‌آید.
بر اساس تجربۀ من از سال‌های معلمی و دانشجویی، بسیاری از دانشجویان و دانش‌آموزان از انجام ارائه کلاسی طفره می‌روند و آن را کاری بیهوده می‌دانند. اما واقعیت این است که مهارت ارائه کنفرانس یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که باید در طول دوران تحصیل به آن مسلط شوند.
وقتی برای آماده‌سازی و ارائه یک مطلب زمان می‌گذاریم، داریم هوش اجتماعی خود را تقویت می‌کنیم. یاد می‌گیریم چگونه ایده‌هایمان را به‌وضوح بیان کنیم، با مخاطبان ارتباط برقرار کنیم و به سؤالاتشان پاسخ دهیم.
با این توضیحات، می‌توان فهمید که هدف از ارائه کلاسی، نه صرفاً کسب نمره، بلکه فرصتی است برای تمرین و بهبود مهارت‌های ارتباطی، افزایش اعتمادبه‌نفس و یادگیری نحوه صحیح ارائه مؤثر مطالب است.
این مهارت‌ها نه‌تنها در محیط‌های دانشگاهی، بلکه در محیط کار و زندگی روزمره نیز به ما کمک خواهند کرد. به عبارت بهتر:
یادگیری مهارت ارائه کنفرانس سرمایه‌گذاری روی آینده است.
چگونه بدون استرس کنفرانس دهیم؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که با نزدیک‌شدن زمان کنفرانس دانشگاه یا مدرسه، احساس اضطراب و نگرانی شدیدی داشته باشید. باید بدانید که این احساس کاملاً طبیعی است و بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. (باور نمی‌کنید؟ عبارت استرس کنفرانس نینی سایت را جستجو کنید!)
اما سوالی که پیش می‌آید این است که آیا واقعاً نمی‌توان کاری کرد؟ آیا باید تا آخر عمر با این استرس کنفرانس دست‌وپنجه نرم کنیم؟ پاسخ این سؤال قطعاً منفی است.
قبلاً در مقالۀ چگونه در جمع صحبت کنیم؟ به طور مفصل به موضوع غلبه بر ترس از سخنرانی پرداختیم. آنجا گفتیم که ترس از سخنرانی در جمع یا گلاسوفوبیا، یک مشکل شایع است؛ اما با تمرین و یادگیری تکنیک‌های مناسب، کاملاً قابل‌کنترل است.
جالب است بدانید که بسیاری از افراد به دنبال راه‌های سریع و آسان مانند استفاده از قرص ضد استرس برای کنفرانس هستند. اما خبر خوب این است که شما به هیچ دارویی نیاز ندارید. با کمی تمرین و آمادگی، می‌توانید بر این ترس غلبه کرده و با اعتماد به نفس کامل، ارائه خود را انجام دهید.
کاهش استرس سخنرانی در جمع نیازمند کمی صبر و تلاش است. با یادگیری تکنیک‌های تنفس، تصویرسازی ذهنی و آماده‌سازی مناسب، می‌توانید به‌سادگی بر اضطراب خود غلبه کرده و یک ارائه موفق داشته باشید.
غلبه بر ترس و مدیریت استرس قبل و حین ارائه
برای غلبه بر استرس کنفرانس، راهکارهای مختلفی وجود دارد. در این بخش، من برخی از مؤثرترین روش‌ها را که معمولاً در کارگاه‌های فن بیان یا کلاس‌های مدرسه به هنرجویان و دانش‌آموزانم توصیه می‌کنم برای شما شرح خواهم داد:
۱. داشتن معلومات کافی و تسلط بر مطلب
تسلط بر مطلب، نخستین و مهم‌ترین گام برای کاهش اضطراب هنگام ارائه است. با تسلط بر مطلب، بسیاری از سناریوی‌هایی که باعث ایجاد اضطراب می‌شوند خودبه‌خود حذف خواهند شد. بنابراین پیش از ارائه، زمان کافی را برای مطالعۀ مطلب درنظر بگیرید و به آن کاملاً مسلط شوید.
۲. تصویرسازی ذهنی
یکی از تکنیک‌های بسیار مؤثر کاهش اضطراب هنگام ارائه، تصویرسازی ذهنی است. با این کار، ضمیر ناخودآگاه خود را تمرین خواهیم داد تا آمادۀ مواجهه با شرایط استرس‌زای واقعی شود. برای تصویرسازی ذهنی، کافی است پس از آماده کردن مطلب، لباس رسمی بپوشید، خود را در کلاس درس و پیش روی مخاطبانتان تصور کنید و محتوا را برای همکلاسی‌های فرضی‌تان ارائه دهید. در این هنگام، سعی کنید خود را از نگاه مخاطبان ببینید: انسانی با اعتماد به نفس، آرام و مرتب که به محتوا مسلط است و به خوبی از پس بیان مطلب برمی‌آید (تصویرسازی خارجی). همچنین می‌توانید مخاطبان را از چشم خودتان ببینید: شنونده‌هایی که مشتاقانه به سخنان جذاب شما گوش می‌دهند، با شما تعامل می‌کنند و در آخر، برایتان دست می‌زنند (تصویرسازی داخلی).
۳. یادداشت‌برداری در برگه‌های کوچک
برای جلوگیری از فراموشی مطالب مهم حین ارائه، نکات کلیدی را روی برگه‌های کوچکی بنویسید و آنها را هنگام صحبت، همراه داشته باشید. برای ساختن برگه‌هایی در اندازۀ مناسب، کافی است کاغذ A4 را به ۸ قسمت تقسیم کنید.
۴. نوشیدن آب کافی
دهیتراته شدن بدن و خشک شدن دهان حین ارائه، می‌تواند تبدیل به عاملی برای افزایش اضطراب شود. برای جلوگیری از بروز چنین وضعیتی، بهتر است در ساعات پیش از ارائه، به میزان کافی آب بنوشید. دقت کنید که جذب شدن آب در بافت‌های بدن، حداقل به یک ساعت زمان نیاز دارد. بنابراین طوری برنامه‌ریزی کنید که تا یک ساعت قبل از شروع ارائه، آب کافی را نویشیده باشید.
۵. پرهیز از خوردن سردی‌جات
خوردن مواد غذایی با طبع سرد، سرعت فعالیت نورون‌های مغزی را کاهش می‌دهد و در نتیجه، موجب تپق زدن و فراموشی مطلب خواهد شد؛ درحالی که خوردن مواد غذایی با طبع گرم، سبب تسریع فعالیت نورون‌ها و بهبود عملکرد ما می‌شود. بنابراین، بهتر است پیش از ارائه از خوردن سردی‌جاتی مثل ماست و لبنیات، خیار، گوجه، گوشت گاو و ماهی خودداری کرده و به‌جای آن گرمی‌جاتی مثل بادام، زنجبیل، گوشت گوسفند و خرما را نوش جان کنید.
۶. مدیریت نگاه در ارائه کنفرانس کلاسی
اگر درحال به دست آوردن نخستین تجربه‌های خود در ارائۀ کلاسی هستید و نگاه کردن به چهرۀ همکلاسیها برای شما استرس‌آور است، می‌توانید به جای نگاه کردن به صورت آنها، به نقاط دیگری مثل بالای موها یا صندلی‌های خالی کلاس نگاه کنید. اما فراموش نکنید این یک راهکار موقتی است و باید در اولین فرصت، مهارت کافی برای ارتباط با مخاطبان را به دست بیاورید. روش درست که در ادامه آن را بیشتر توضیح خواهیم داد، مدیریت نگاه حین ارائه است.
۷. غلبه بر استرس لحظات ابتدایی
همان‌گونه که پیش‌تر گفته‌ام، گلاسوفوبیا یا ترس از صحبت در جمع، ممکن است هرگز به‌صورت کامل از بین نرود. اما در صورتی که بتوانید بر استرس لحظات ابتدایی غلبه کنید، احساس منفی شما را به سرعت کاهش خواهد یافت و می‌توانید با تسلط کافی، جلسه را ادامه دهید.
انتخاب موضوع کنفرانس و آماده‌سازی محتوای آن
انتخاب یک موضوع جالب برای کنفرانس دانشگاه یا موضوع برای کنفرانس مدرسه، یکی از ستون‌های موفقیت در بحث ارائه کلاسی است؛ بنابراین باید با دقت و وسواس کافی انجام شود. پس از آن نوبت به تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات، دسته‌بندی و صحت‌سنجی آنها می‌رسد.
انتخاب موضوع کنفرانس چطور باید باشد؟
به طور کلی، ارائه‌های کلاسی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
- اول، ارائه بخشی از مطالب کتاب درسی که جزو طرح درس است؛
- دوم، انتخاب یک موضوع مرتبط اما خارج از چارچوب درسی.
در هر دو حالت، بهتر است به سراغ موضوعاتی بروید که نسبت به آنها علاقه، کنجکاوی و پیش‌زمینه‌ای، هرچند کم، دارید. این کار نه‌تنها باعث می‌شود که با اشتیاق بیشتری کار را پیش ببرید، بلکه به شما کمک می‌کند تا خودتان مطالب را بهتر درک کرده و سپس به دیگران انتقال دهید.
جمع‌آوری اطلاعات برای کنفرانس کلاسی
پس از انتخاب موضوع، نوبت به تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات می‌رسد؛ برای اینکه یک ارائه قوی و قابل اعتماد داشته باشید، باید اطلاعاتی دقیق و موثق جمع‌آوری کنید. مناسب ترین روش برای جمع آوری اطلاعات، مراجعه به منابع معتبر و استفاده از مطالب آنها به جای استفاده از مطالب دست‌چندم منابع دیگر است.
کتاب‌ها، مقالات علمی، پایگاه‌های داده معتبر و وب‌سایت‌های دانشگاهی از جمله منابعی هستند که می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند.
سازماندهی اطلاعات جمع‌آوری شده (ساختاردهی بدنه ارائه)
یکی از نکات مهمی که در هنگام جمع‌آوری اطلاعات باید به آن توجه کنید، سازماندهی صحیح اطلاعات است. شما باید اطلاعات جمع‌آوری شده را طوری سازماندهی کرده و ترتیبی برای آن انتخاب کنید که هنگام ارائه، بیشترین تاثیر را بر مخاطبان بگذارد.
یک ترتیب منطقی و ساختارمند برای مطالب، می‌تواند به شما کمک کند تا ارتباط موثرتری با مخاطبان برقرار کنید. همچنین، پرهیز از ارائه اطلاعات اضافی و نامرتبط، باعث می‌شود که ارائه شما شفاف‌تر و قابل فهم‌تر باشد.
به‌طور کلی و در یک ساختار ساده، بهتر است ارائۀ شما دارای سه بخش مقدمه، بدنۀ اصلی و جمع‌بندی باشد. در قسمت مقدمه، با چند جمله یا نقل یک داستان اهمیت بحث را گوشزد کنید. سپس مطالب مهم خود را در بخش بدنۀ اصلی برای مخاطب بگویید و در نهایت با مرور کوتاه آنچه که گفتید یا دعوت به اقدام، موضوع را جمع‌بندی کنید. برای هرکدام از این بخش‌ها، تکنیک‌های مختلفی وجود دارد که در مقالۀ «ساختار سخنرانی» آن را توضیح خواهیم داد.
اهمیت صحت‌سنجی اطلاعات
در نهایت، صحت‌سنجی اطلاعات یکی دیگر از جنبه‌های مهم در نحوه ارائه کنفرانس دانشجویی است. قبل از ارائه، حتماً اطلاعاتی که جمع‌آوری کرده‌اید را مجدداً بررسی کنید و از صحت و دقت آنها اطمینان حاصل کنید. ارائه اطلاعات نادرست یا ساختگی نه تنها به اعتبار شما آسیب می‌زند، بلکه باعث کاهش کیفیت ارائه نیز می‌شود.
به یاد داشته باشید که هدف از ارائه، انتقال اطلاعات دقیق و مفید به مخاطبان است.
استفاده از ابزارهای کمک آموزشی در ارائه کنفرانس کلاسی
یادگیری یک فرایند پیچیده است که در آن هر فرد باتوجه‌به سبک یادگیری منحصربه‌فرد خود، بهترین نتیجه را می‌گیرد. اما یک اصل کلی در یادگیری وجود دارد و آن هم درک چند حسی است.
مغز انسان اطلاعات را از طریق حواس مختلف دریافت می‌کند و زمانی که چند حس درگیر یادگیری شوند، یادگیری عمیق‌تر و ماندگارتر خواهد بود. به همین دلیل استفاده از ابزارهای کمک‌آموزشی مانند پاورپوینت، ویدئو، نمودار و… در ارائه کنفرانس کلاسی، بسیار مؤثر است.
خوشبختانه امروزه اکثر مدارس و دانشگاه‌ها به ابزارهای پخش اسلاید و ویدئو مجهز شده‌اند و این امکان را به دانشجو و دانش‌آموز می‌دهد تا از این ابزارها برای یادگیری بهتر استفاده کنند.
تهیه اسلایدهای حرفه‌ای با پاوپوینت
پاورپوینت به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای ارائه، می‌تواند به شما کمک کند تا مطالب را به‌صورت منظم و جذاب ارائه دهید. برای تهیه اسلایدهای حرفه‌ای، توجه به چند نکته ضروری است.
- طراحی ساده و رنگ‌آمیزی مناسب؛
- استفاده از فونت‌های خوانا و پرهیز از شلوغ‌کردن اسلاید با متن زیاد؛
- اسلایدها باید تنها شامل رئوس مطالب اصلی باشند؛
- انتخاب تصاویر مناسب و گویا.
یادگیری کار با نرم‌افزار پاورپوینت، یکی از مهارت‌های مهم برای هر فردی است که قصد دارد مهارت ارائه مطلب را یاد بگیرد. بنابراین اگر کار کردن با پاورپوینت را بلد نیستید همین الان دست‌به کار شوید. انواع دوره رایگان آموزش پاورپوینت که بر روی اینترنت در دسترس است، کاملاً پاسخگوی نیاز شما خواهند بود.
فن بیان و لحن مناسب برای ارائه کلاسی در دانشگاه و مدرسه
تا اینجای کار، همۀ چیزهایی که برای شما شرح داده شد در حکم سخت‌افزار ارائه کلاسی است. اما این سخت‌افزار تنها درصورتی درست و بهینه کار خواهد کرد که از نرم‌افزار مناسبی برای استفاده از آن بهره ببرید. بخش‌های مختلف این نرم‌افزار عبارتند از: فن بیان مناسب، لحن صحیح، ارتباط چشمی و زبان بدن.
فن بیان مناسب
بزرگ‌ترین اندیشمندان دنیا نیز اگر نتوانند مطالب مدنظر خود را برای دیگران شرح دهند، اعتباری به دست نخواهند آورد. به همین دلیل است که داشتن فن بیان مناسب یکی از مهم‌ترین نرم‌افزارهای یک ارائه کنفرانس کلاسی موفق محسوب می‌شود.
برای یادگیری فن بیان، منابع بسیاری وجود دارد که می‌توانید به صورت رایگان و غیر رایگان به آنها دسترسی داشته باشید. برای مثال، مقالات دسته «کلاس سخنوری» و «دوره رایگان فن بیان و سخنوری» در سایت آقای صحنه از منابع مفید و مناسب محسوب می‌شوند.
ارتباط چشمی
فراموش نکنید که داشتن ارتباط چشمی مناسب با مخاطبان و همکلاسیها، یکی از مهم‌ترین رازهای موفقیت شماست. بهتر است نگاه‌تان را بین تمام کلاس تقسیم کنید و هر چند ثانیه، آن را به سمت دیگری بگردانید. از ردیف جلو تا آخرین ردیف و از سمت راست تا سمت چپ، همه باید از نگاه شما سهمی داشته باشند.
لحن صحیح و قدرت صدای کافی
صدای یکنواخت و خسته‌کننده، حوصلۀ مخاطب را سر می‌برد و باعث می‌شود آرام آرام شنوندگان خود را از دست بدهید. بنابراین لازم است با فراز و فرود مناسب، از تکراری شدن صدای خود جلوگیری کنید.
همچنین فراموش نکنید که هر جمله‌ای بسته به نوع خود، باید لحن مناسب خبری، پرسشی، تعجبی، هیجانی یا … داشته باشد. قدرت صدا نیز مورد دیگری است که نباید فراموش کرد. صدای شما باید به قدری بلند باشد که تا آخرین ردیف کلاس برسد و البته در عین‌حال، آزاردهنده و گوش‌خراش نباشد.
زبان بدن
کلام، بدون همراهی زبان بدن، ابزاری ناقص و ناتوان است. بنابراین از بدن خود به شیوه‌ای مناسب برای تکمیل آنچه می‌گویید استفاده کنید. راه رفتن حین ارائه، کمک می‌کند که ارتباط بهتری با مخاطب برقرار کنید. ولی مراقب باشید که آرام قدم بردارید تا با رژه رفتن بیهوده جلوی چشم همکلاسی‌هایتان، آنها را مثل پاندول ساعت گیج نکنید. در مجموع، استفاده از زبان بدن باز به شما در یک ارائه کنفرانس کلاسی موفق کمک خواهد کرد.
تمرین عملی جلوی دیگران و گرفتن بازخورد
مهارت ارائه مطلب نیز مانند هر مهارت دیگری نیازمند تمرین و تکرار است. هر چقدر هم که در مورد موضوع ارائه خود اطلاعات داشته باشید و مطالب شما جذاب باشند، اگر تمرین کافی نداشته باشید، نمی‌توانید به‌خوبی پیام خود را منتقل کنید.
پس قبل از آنکه مقابل دانش‌آموزان یا دانشجویان بایستید، حتماً چندین بار ارائه خود را تمرین کنید. بهتر است این تمرین را جلوی دیگران انجام دهید. از اعضای خانواده، دوستان، همکلاسیها یا هر کسی که در دسترس دارید بخواهید که به ارائه شما گوش دهند و نظراتشان را به شما بگویند. بازخوردهای آنها به شما کمک می‌کند تا نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و آنها را رفع کنید.
اگر کسی برای تمرین در دسترس شما نبود، می‌توانید روبه‌روی آینه بایستید و ارائه خود را تمرین کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا به ایرادات کار خود آگاه شوید و آن را سریع‌تر برطرف کنید.
مدیریت سؤالات دشوار و چالش‌برانگیز مخاطبان
یکی از دلهره‌آورترین بخش‌های هر ارائه، قسمت پرسش‌وپاسخ است. خوشبختانه با کمی کسب آمادگی و مدیریت درست، می‌توان از این بخش هم به‌سلامت عبور کرد.
کافی است در هنگام طراحی ارائه، بخشی از زمان را برای پاسخ به سؤالات مخاطبان در نظر بگیرید و حین تمرین، خود را در موقعیت‌های مختلفی قرار دهید و برای پرسش‌های احتمالی آماده باشید.
اگر به سؤالی پاسخ ندانستید، دستپاچه نشوید. با یک پاسخ هوشمندانه یا ارجاع به منابع معتبر، می‌توانید به‌خوبی از این موقعیت عبور کنید.
مهم‌تر از همه، به‌خاطر داشته باشید که سوال پرسیدن مخاطب، نشانه علاقه او به موضوع و تعامل با شماست. پس به‌جای نگرانی، از این فرصت استفاده کنید تا ارتباط بهتری با مخاطبان خود برقرار کنید.
و در آخر، یادتان باشد، نیازی نیست به همه سؤال‌ها پاسخ دهید. جواب دادن به دو تا چهار سؤال، معمولاً برای هر ارائه کنفرانس کلاسی کافی است.
آماده شدن برای ارائه‌های جدی و مهم (نگاه به آینده)
زمانی که برای ارائه کنفرانس کلاسی آماده می‌شوید، بهتر است به‌جای اینکه به آن به چشم یک پروژۀ کوتاه مدت لعنتی که دوست دارید زودتر از شرش خلاص شوید نگاه کنید، آن را به چشم قدم‌های اولیه برای رسیدن به یک هدف بزرگتر یعنی آموختن مهارت سخنرانی و ارائه در جمع ببینید.
زمانی‌که نگاه به آینده داشته باشید، اضطراب شما کم می‌شود و حتی اگر نتوانید ارائه را به درستی مدیریت کنید، رنج زیادی متحمل نخواهید شد.
سخن پایانی
در این یادداشت تلاش کردیم تا هر چیزی که برای یک ارائه کنفرانس کلاسی لازم دارید در اختیار شما قرار دهیم. مطالعۀ دقیق این مطلب و عمل کردن به توصیه‌های ارائه شده در آن به شما کمک خواهد کرد به‌خوبی از پس هرگونه ارائه کلاسی بربیایید.
در صورتی‌که هنوز ابهام یا پرسشی در ذهنتان مانده، یا مشکلی دارید که نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد از طریق بخش نظرات، موضوع را با من درمیان بگذارید.
مطالب پیشنهادی:
مطلب بسیار عالی و کاربردی بود
ممنونم از نگاه پرمهر شما